ตุ๊กตา แพดเดิล (Paddle doll) พิมพ์
ปิยะแสง เล่าเรื่อง
วันอังคารที่ 09 มีนาคม 2010 เวลา 22:05 น.

ไม่มีใครรู้ว่า “ตุ๊กตาตัวแรกของโลก” นั้น เกิดขึ้นมาเมื่อใด เกิดขึ้นที่ไหนและใครเป็นผู้สร้างมันขึ้นมาเป็นคนแรก แม้ว่าศัพท์ภาษาอังกฤษคำว่า “doll” ที่แปลว่า ตุ๊กตา จะมีรากศัพท์มาจากภาษาอินเดียโบราณ แต่ก็ไม่มีหลักฐานใดบ่งชี้ชัดว่า ตุ๊กตามีต้นกำเนิดจากอินเดียหรือไม่ ? เพราะในภาษาอินเดียโบราณนั้น ดอลล์ (doll) จะหมายถึง ลูกสาวตัวน้อยๆ ซึ่งแน่นอนว่า ที่มาของตุ๊กตาอาจเป็นไปได้หลายอย่าง  มันอาจเป็นไปได้ทั้งความเป็น “ของเล่น”  สำหรับลูกสาวในครอบครัว เป็น “เพื่อนคลายเหงาในยามว่างของเด็กๆ ”  หรือแม้แต่ อาจเป็นตัวแทน หรือเป็นสัญลักษณ์ในบางสิ่งบางอย่างก็ตาม  แต่สิ่งหนึ่งที่น่าสนใจเป็นอย่างมาก และอาจมีคนรู้อยู่ไม่มากนักว่า ตุ๊กตาที่เก่าแก่ที่สุดในโลกเท่าที่มีการค้นพบนั้น คือ ตุ๊กตาอะไร  ? คำตอบก็คือ ตุ๊กตาของอียิปต์โบราณที่เรียกกันว่า  “ตุ๊กตาแพดเดิล” !


ตุ๊กตาแพดเดิล(ตุ๊กตาใบพาย)
สมบัติของพิพิธภัณฑ์เบอร์ลินตะวันออก (The East Berlin Museum)
อายุประมาณ 1,100 ปีก่อน ค.ศ.



ตุ๊กตาแพดเดิล หรือ  แพดเดิล ดอลล์ (Paddle doll) มีความหมายว่า “ตุ๊กตาใบพาย” เพราะมันมีรูปร่างแบนๆ คล้ายใบพายของเรือ หรือ แพดเดิล (paddle) ทุกวันนี้ยังไม่มีข้อสรุปว่า ชาวอียิปต์โบราณเรียกตุ๊กตาแบบนี้ว่าอะไร ? แต่คนในสมัยปัจจุบัน มักนิยมเรียกกันทั่วไปว่า ตุ๊กตาแพดเดิล (Paddle doll) อันเป็นการเรียกแบบง่ายๆ ถึงรูปร่างลักษณะของมันนั่นเอง


ประวัติศาสตร์ความเป็นมาของตุ๊กตา ยอมรับกันว่า ตุ๊กตาแพดเดิล (ตุ๊กตาใบพาย) คือตุ๊กตาแบบแรกของโลกที่มีอายุเก่าแก่ที่สุด ยาวนานที่สุด มีประวัติย้อนหลังกลับไปถึงกว่า 4,000 ปีล่วงมาแล้ว ที่ผ่านมา มีการขุดค้นพบตุ๊กตาแพดเดิล (ตุ๊กตาใบพาย) ในหลุมสุสานอียิปต์โบราณ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สุสานที่แถบเมืองธีบิส (Thebes) ซึ่งสันนิษฐานว่า เป็นการสร้างแบบอย่างตุ๊กตาในช่วงราชอาณาจักรกลาง (Middle Kingdom) สมัยราชวงศ์ที่ 11 แห่งอาณาจักรอียิปต์ หรือเมื่อราวๆ ประมาณ 2,080 – 1,990 ปีก่อน ค.ศ.


ลักษณะของตุ๊กตาแพดเดิล (ตุ๊กตาใบพาย) เท่าที่มีการขุดค้นพบนั้น มีขนาดความสูงประมาณ 20 – 23 เซนติเมตร กว้างประมาณ 5-7 เซนติเมตร  แต่ละตัวจะมีรูปร่างลักษณะคล้ายๆ กัน คือ  สร้างมาจากแผ่นไม้แบนๆ แผ่นเดียว แกะสลักอย่างง่ายๆ ให้มีเพียงส่วนของศีรษะ และแขนทั้งสองข้าง แต่ไม่มีการแกะสลักส่วนแยกของนิ้วมือ รวมทั้งในส่วนด้านล่าง ไม่มีการทำ ส่วนขา  มีผู้สันนิษฐานว่า มันอาจเป็น ส่วนของกระโปรงยาวแบบหญิงสาวชาวอียิปต์ แต่ก็มีผู้สันนิษฐานว่า การที่มันไม่มีส่วนขา อาจมีความหมายแฝงว่า ให้ตุ๊กตาตัวนั้น อยู่เคียงข้างกับดวงวิญญาณของผู้เป็นเจ้าของตลอดกาล เพราะเมื่อมันไม่มีขา ก็ย่อมหนีหายไปไหนไม่ได้นั่นเอง  นอกจากนี้ ยังมีการวาดระบายสีเป็นลวดลาย ประดับไว้บนแผ่นไม้ ลวดลายแบบต่างๆ จะระบายบนลำตัว คล้ายลายของเสื้อผ้า ซึ่งมีทั้งลายเรขาคณิตแบบต่างๆ เส้นตรง เส้นทแยงมุม เส้นซิกแซก ลายกากบาท และลายตารางก็มี  นอกจากนี้บริเวณด้านล่างยังมักเป็นลายจุดๆ แลดูคล้ายส่วนของกระโปรง (แต่ก็มีผู้เห็นว่า มันเป็นเครื่องหมายบ่งบอกถึง ความเป็นเพศหญิงเช่นกัน)  สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างก็คือ ตุ๊กตาแพดเดิลบางตัว ยังมีส่วนประดับบนศีรษะเป็นเส้นผม คล้ายถักผมเปีย ซึ่งทำมาจากดินเหนียวที่ตากแห้ง จากนั้นจึงนำมาผูกร้อยด้วยเชือก ยึดติดกับส่วนศีรษะของตุ๊กตา ในขณะที่บางตัวยังมีการนำลูกปัดแบบต่างๆ  มาผูกร้อยไว้



ตุ๊กตาแพดเดิล(ตุ๊กตาใบพาย)
สมบัติสะสมของเอกชน
อายุประมาณ 2,080-1,990 ปีก่อน ค.ศ.




ตุ๊กตาแพดเดิล(ตุ๊กตาใบพาย)
สมบัติของพิพิธภัณฑ์ Brooklyn
อายุประมาณ 2,008 - 1,630 ปีก่อน ค.ศ.


ตุ๊กตาแพดเดิลตัวแรก ถูกขุดค้นพบขึ้นครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ.1887  โดยนักโบราณคดีชาวอังกฤษคือ Flinders Petrie ปัจจุบันตุ๊กตาตัวนี้ได้ตั้งแสดงไว้ที่ Metropolitan Museum นครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา นอกจากนี้ ยังมีตุ๊กตาแพดเดิลอีกหลายตัวอยู่ในพิพิธภัณฑ์อีกหลายแห่ง อาทิที่ Brooklyn Museum และแกลลอรี่  Robert E.Blum  เป็นต้น  รวมทั้งบางตัวนั้นเป็นของสะสมส่วนตัวของเอกชนก็มี





ตุ๊กตาแพดเดิล(ตุ๊กตาใบพาย)
สมบัติของแกลลอรี่  Robert E.Blum
อายุประมาณ 2,008 - 1,630 ปีก่อน ค.ศ.



ในทุกวันนี้  มีการสันนิษฐานกันไปต่างๆ นานาว่า ตุ๊กตาแพดเดิล (ตุ๊กตาใบพาย) น่าจะเป็นของเล่นสำหรับเจ้าหญิงน้อยชาวอียิปต์ หรือเป็นเพื่อนเล่นของเด็กผู้หญิงสูงศักดิ์ในอียิปต์โบราณ บ้างก็กล่าวว่า มันอาจเป็นสัญลักษณ์แทนเพศหญิง ที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กับ สัญลักษณ์แห่งการให้กำเนิดชีวิตมนุษย์  ซึ่งอาจมีความหมายถึง การเกิดใหม่แห่งชีวิต  รวมทั้งอาจเป็นเครื่องหมายแห่งเครื่องราง ที่ช่วยแทนความอุดมสมบูรณ์ของชีวิต ให้ครอบครัวมีบุตรเพิ่มมากยิ่งขึ้น ก็เป็นได้  และอาจหมายถึง เครื่องหมายแทนบ่าวรับใช้ผู้จงรักภักดี ที่คอยติดตามผู้เป็นนายไปสู่โลกหลังความตาย  เพราะตุ๊กตาแพดเดิลเท่าที่มีการค้นพบในทุกวันนี้ ล้วนแล้วแต่ ปรากฎพบในหลุมสุสานที่วางไว้อยู่รวมกันกับ สมบัติส่วนตัวของเจ้าของสุสาน และวางอยู่ภายในโลงศพของมัมมี่ ผู้เป็นเจ้าของตุ๊กตาไปนิจนิรันดร์


แม้ว่า ตุ๊กตาแพดเดิล (ตุ๊กตาใบพาย) แห่งอียิปต์ จะแลดูเรียบง่าย ไม่มีรายละเอียดอันซับซ้อนใดๆ แต่ทว่า ในด้านคุณค่าแห่งศิลปะ ความเก่าแก่ทางประวัติศาสตร์ ย่อมไม่มีใครกล้าปฏิเสธได้ว่า  นี่คือ ตุ๊กตาที่อาจเป็นต้นกำเนิดที่สำคัญยิ่งของความหมายของคำว่า ตุ๊กตา  !!!

 


เรื่องโดย ปิยะแสง จันทรวงศ์ไพศาล (17)
9 March 2010

ผลงานอื่นๆ ของ ปิยะแสง เช่น
หนังสือ 108 สัญญลักษณ์จีน, ศิลปะ จีนสมัยใหม่, มหัศจรรย์ แห่งสัญลักษณ์ เครื่องราง และเคล็ดลับนำโชค (Field Guide to LUCK) ฯลฯ

แก้ไขล่าสุด ใน วันพุธที่ 19 พฤษภาคม 2010 เวลา 01:59 น.