“เสาปีศาจ” (Devil pole) คือเสาสัญลักษณ์ที่ชาวเกาหลีเรียกกันว่า “ชังซึง” (Jangseung) จะสามารถพบเห็นเสาปีศาจดังกล่าวได้ในแถบหมู่บ้านชนบทที่ห่างไกลของเกาหลี มันกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความพิทักษ์ปกป้องชาวบ้านให้พ้นจากเคราะห์ร้าย และวิญญาณชั่วร้ายทั้งปวง

ชาวบ้านจะนิยมปักเสาปีศาจ หรือ ชังซึง ไว้ตรงหน้าทางเข้าสู่หมู่บ้าน หรือไม่ก็ในบริเวณภายในใจกลางของหมู่บ้าน  พวกชาวบ้านจึงมักจะมารวมตัวกันเพื่อสวดอ้อนวอนต่อเสาปีศาจ ให้สำแดงอิทธิฤทธิ์ในการปราบวิญญาณร้าย และอารักขาชาวบ้านให้รอดพ้นจากสิ่งร้ายๆ ทั้งหลาย

เสาปีศาจหรือ “ชังซึง” ที่ซุนชอน

เสาปีศาจหรือ “ชังซึง”เป็นคำที่ชาวบ้านทั่วไปส่วนใหญ่ในเกาหลีนิยมเรียกกัน นอกจากนี้แล้ว ยังมีคำเรียกอื่นๆ อีกเช่น พ็อกซู (Beoksu) ฮาลาพอจี (Harabeoji) หรือ ซูซาลม็อก (Susalmok) แล้วแต่ว่าจะอยู่ในพื้นที่ท้องถิ่นใด  ลักษณะของเสาปีศาจ หรือ “ชังซึง” นั้น ส่วนใหญ่จะแกะสลักขึ้นมาจากไม้ต้นเดียว ไม่มีรายละเอียดในส่วนของลำตัว แต่จะแกะสลักเฉพาะในส่วนด้านบนเหมือนใบหน้าของปีศาจที่ดุดันน่ากลัว ดวงตาโปนโต ถลึงตาจ้องมองมายังเบื้องหน้า บ้างแลบลิ้นยาว หรือไม่ก็แยกเขี้ยวยิงฟัน  การสร้างในลักษณะดังนี้เป็นการแสดงออกเพื่อสะกดข่มขวัญพวกผีเร่ร่อนหรือวิญญาณชั่วร้าย  เสาปีศาจบางต้นจึงแสดงให้เห็นถึง ยศถาบรรดาศักดิ์ และพลังอำนาจด้วยการสวมใส่หมวกขุนนาง หรือหมวกบัณฑิตโบราณ   บางเสาไม่มีการระบายสีบนเนื้อไม้ ในขณะที่บางเสาก็จะระบายสีสันสดใสสวยงามสะดุดตา 

ส่วนใหญ่แล้วจะตั้งเสาปีศาจไว้เดี่ยวๆ บางที่ก็จะตั้งเป็นคู่ๆ หรือเป็นกลุ่มก็มี เสาปีศาจที่ตั้งเป็นคู่จะเป็นเสาปีศาจชาย-หญิง นิยมแกะสลักตัวอักษรไว้ตรงบริเวณลำต้น คือ
เสาปีศาจชาย เรียกกันว่า “ชอนฮา แดชังกุน” (Cheonha Daejang-gun) แปลว่า แม่ทัพผู้ยิ่งใหญ่ใต้สรวงสวรรค์
เสาปีศาจหญิง เรียกกันว่า “ชีฮา ยอชังกุน” ( Jiha Yeojang-gun) แปลว่า แม่ทัพหญิงใต้ผืนปฐพี

เสาปีศาจ ชอนฮา แดชังกุน (ซ้าย) และ ชีฮา ยอชังกุน(ขวา)

มีผู้ศึกษาเรื่องราวเกี่ยวกับคติการสร้างเสาปีศาจของเกาหลี พบว่า มันเป็นวัฒนธรรมพื้นบ้านที่ยั่งยืนอยู่ในคาบสมุทรเกาหลีมาช้านาน สันนิษฐานว่า มีความเกี่ยวพันกับการรวมตัวกันเป็นเผ่าพันธุ์ของบรรพบุรุษเกาหลีตั้งแต่ก่อนอาณาจักรโคกูรยอ การบูชาเทพเจ้าที่เป็นเทพปีศาจผู้ยิ่งใหญ่นั้นใกล้เคียงกับ ลัทธิบอน (Bon) ในการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในธรรมชาติ รวมทั้งลัทธิชามานนิสม์ (Shamanism) หรือการบูชาภูติผีปีศาจ

ในจำนวนเสาปีศาจที่มีการพบเห็นในเกาหลี ส่วนใหญ่ล้วนแล้วแต่สร้างขึ้นจากไม้   มียกเว้นอยู่บ้างก็เช่น ที่หมู่บ้านชนบทแถบเมืองโฮนัม และ ยองนัม ที่มีการสร้างเสาปีศาจหรือชังซึงด้วยหิน  ทุกวันนี้ วัฒนธรรมพื้นบ้านของเกาหลียังได้รับการอนุรักษ์ส่งเสริมให้คงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ของชาติ จึงได้มีการสร้างเสาปีศาจเหล่านี้ไว้ในหมู่บ้านวัฒนธรรมหลายแห่ง เช่น ที่หมู่บ้านวัฒนธรรมเมืองซูวอน ยงจิน  อันดง และ เกาะเชจู เป็นต้น

เรื่องโดย ปิยะแสง  จันทรวงศ์ไพศาล (รุ่น 17) pisaeng@gmail.com
12 July 2009
เรื่องก่อนหน้า "เสาโทเทม"

ผลงานอื่นๆ ของ ปิยะแสง เช่น
หนังสือ 108 สัญญลักษณ์จีน, ศิลปะจีนสมัยใหม่, มหัศจรรย์แห่งสัญลักษณ์ เครื่องราง และเคล็ดลับนำโชค (Field Guide to LUCK) ฯลฯ